Dünya

Silah ticaretinde yoz devlet yöneticileri ‘ofset’ler sayesinde büyük rüşvetler alıyor

Silah firmaları kelimenin tam anlamıyla hükümetlere, özellikle Birleşik Arap Emirlikleri ve Orta Doğu devletlerine silahlarını satın almaları için para ödüyor...

Geçen şubat ayında Birleşik Arap Emirlikleri'nin (BAE) başkenti Abu Dabi'de yapılan IDEX Uluslararası Savunma Fuarı dünyanın dört bir yanından resmi ve özel savunma şirketlerini ve alıcıları bir araya getirdi. Fuarda, kara, deniz ve hava savunma sektörlerinde en son teknolojiler tanıtıldı. Türkiye’nin bu sene fuara 50’den fazla savunma sanayi firmasıyla katıldığı bildirildi.

Amerikan düşünce kuruluşu Quincy Enstitüsü'ne göre, bir silah anlaşmasının en gizli ve riskli kısımları silahlarla ilgili bölümleri değildir. Dünyanın en büyük silah alıcıları arasında yer alan BAE Silahlı Kuvvetleri 2019 yılında IDEX Fuarı’na katılan uluslararası şirketlerle 2,8 milyar dolar değerinde 33 ofset anlaşması imzaladı.

Ofset, bir devletin yurt dışından yapacağı bir satın alma sonucu harcayacağı dövizi, satın almayı yaptığı ülkeye başka şeyler satarak dengeleyeceği bir anlaşmadır. Ve genellikle ofset anlaşmalarının içerikleri gizli tutulur.

Savunma şirketleri, silah satışlarını yabancı alıcılar açısından daha cazip hale getirmek için genellikle ofsetlere güvenirler. Ofset paketleri, esas olarak satışı yapan şirketin alıcı ülkenin savunma sanayisine (doğrudan ofsetler) veya o ülkenin ekonomisine (dolaylı ofsetler) daha geniş ölçekte yatırım yapma vaatlerinden oluşur.

Örneğin ABD savunma şirketleri düzenli olarak her yıl milyarlarca dolar değerinde ofset paketleri ile silah satışlarını dengeler. ABD Ticaret Bakanlığı'na göre, 2019 yılında Amerikan savunma şirketleri 12 ülkeyle, 8,2 milyar dolar değerinde, 31 yeni ofset anlaşması imzaladığını bildirdi. Bu anlaşmaların değeri genellikle silah anlaşmasının toplam değerinin yarısından fazlasına eşitti. ABD şirketleri dolaylı ofset anlaşmaları yoluyla yaygın olarak silah alımı yapan ülkeden ürün satın alır, işletmeleriyle o ülkede taşeronluk yapar, istenen teknolojileri aktarır veya kredi yardımı sağlar.

ABD, Birleşik Arap Emirlikleri’ne yapılan silah satışlarına hakim olmaya devam ediyor ancak Çin ve Avrupa ülkeleri gibi büyük oyuncuların rekabetinin yanı sıra Türkiye ve İsrail gibi ülkelerin artan savunma sanayi ürünleri ile de çarpışıyor.

Ofset anlaşmaları gizliliklerinden ötürü yolsuzluk risklerini maskelemeye yardımcı olur. Bu nedenle ofsetlerin kullanımı tartışmalıdır. 2007 yılında Avrupa Komisyonu, Avrupa ülkelerinde ofset anlaşması yapan şirketlere önemli kısıtlamalar getirdi ve üye devletleri dolaylı ofset anlaşması imzalamalarını yasaklamaya zorladı. Ortak endişe, ofset anlaşmaları yoluyla genellikle otoriter hükümetlere, çok az şeffaflık ve hatta daha az hesap verebilirlik ile önemli kaynakların aktarılmasına neden olmasıdır. Ofsetler, özellikle nakit ödemeler yoluyla bir sözleşmenin imzalanmasına veya rüşvet parası olarak kullanılmasına hizmet edebilir.

ABD Ticaret Bakanlığı, Basra Körfezi ülkelerindeki resmi varlık fonlarına yatırım yapma konusunda, bu fonların kolaylıkla rüşvet verme aracı olarak hizmet edebileceği endişesiyle yıllardır ABD şirketlerini uyarıyor. Devlet yatırım fonları, ABD hükümetinin yabancı lobicilik faaliyetlerini desteklemek için de kullanılabilir. 2016 ve 2017'de haber kuruluşu The Intercept, ABD şirketlerinin BAE'nin egemen varlık fonu Tawazun Holding'e nakit ödemeler içeren ofset anlaşmaları yaptığını ve Amerikan silahlarının Körfez ülkelerine satışını artırmayı teşvik eden Washington merkezli Orta Doğu Enstitüsü'ne yaklaşık 20 milyon dolar aktarıldığını bildirdi.

2009 yılında bir İtalyan savunma şirketi, yaptığı ofset anlaşmasının bir parçası olarak BAE'de bir altın ve gümüş rafineri tesisi kurmak için ortak bir üretim projesi yapmayı kabul etti. Altın ticareti uzmanları, BAE'nin Afrikalı silahlı gruplar tarafından yasa dışı olarak elde edilen altının rafine edilmesinde ve Avrupa ve ABD pazarlarına yeniden satılmasında, Orta ve Doğu Afrika'daki çatışma dinamiklerini güçlendirmesinde oynadığı merkezi rol hakkındaki endişelerini dile getirdi.

ABD ve Avrupa savunma şirketleri aynı zamanda BAE'nin emlak piyasalarına ofsetler yoluyla yatırım yaptı. Bununla birlikte, bu stratejik sektörün, yabancı kamu görevlileri ve ABD tarafından yaptırım uygulanan kişiler için önemli bir kara para aklama kaynağı olduğu bildiriliyor. Ülkenin emlak sektörüyle ilgili Carnegie Uluslararası Barış Vakfı’nın bir raporunda, yabancı kamu görevlilerinin BAE'nin lüks evlerine ulusal bütçelerden çalınan parayla milyonlarca dolar yatırım yaptığını ve kendi ülkelerindeki vatandaşlarını yoksul bıraktığını kaydetti.

Silah satın alan ülkedeki siyasi olarak bağlantılı bireylerin, siyasi makam için yürütülen kampanyaları finanse etmek gibi kendi siyasi avantajları için ofsetleri kullanabilecekleri konusunda da ciddi riskler bulunuyor. BAE'nin dolaylı ofset projelerinin yanı sıra özel sektörde yer alan savunma şirketlerindeki hissedarlar ve kilit yöneticiler, en zengin ve siyasi olarak en bağlantılı ailelerden gelmektedir. Bu etkili aileler, rakiplerine karşı kendi siyasi avantajları için ofset anlaşmaları yapmaktadır ve bu da yabancı silah satıcısı şirketlerin iç siyasi meselelerde etki yaratmakla suçlanmalarına yol açar.
Kaynak: Responsible Statecraft

:
share
Siteyi Telegram'da Paylaşın
Siteyi WhatsApp'ta Paylaşın
Siteyi Twitter'da Paylaşın
Siteyi Facebook'ta Paylaşın