Zengin ve güçlü figürler varlıklarını meraklı gözlerden gizlemek için paravan niyetine ‘proxy’ olarak adlandırılan kişilere şirket kurdurulabilir ya da bir ortaklığı gizli anlaşmayla o kişinin üzerine yapabilirler.

'Vekiller' olarak bilinen bu insanlar, yaptırım altındaki oligarkların, suç patronlarının ve yozlaşmış politikacıların çıkarlarını gizleyen ve koruyan arkadaşları, aile üyeleri ve iş ortakları olabilir. 

Ticari açıdan, bir vekil, başka bir kişi adına hareket eden kişidir. Vekiller birçok biçime bürünebilir ancak genellikle bir hukuk firması veya bir paravan şirket gibi bir tüzel kişilik veya akraba veya sırdaş gibi bir kişidir.

Genel olarak, proxy'ler bir kişinin varlıklarının sahipliğini gizlemek veya belirli iş ilişkilerine katılımlarını maskelemek için kullanılır.

Vekiller ya da 'proxy'ler neden bir sorundur?

Rüşvet veya dolandırıcılık gelirleri gibi yasa dışı servetini gizlemek isteyen biri, bu parayı mücevher, altın, sanat eseri veya kripto para birimi vb. kendi adına kaydedilmesi gerekmeyen varlıklara koyarak işe başlayabilir.

Ancak çoğu insan parasını yata, özel jete veya gayrimenkul gibi kullanabileceği bir şeye harcamak isteyecektir. Bunu yapmaksa, bazı resmi evrak işlerinde adlarının görünmesine neden olacaktır.

Yasa dışı gelir sahibinin adını bu resmi belgelere kaydedilmesinden kaçınmasının en basit yolu, genellikle o varlığı başka birinin adına kaydetmektir. Örneğin, uyuşturucu kaçakçılığı operasyonlarının gelirleriyle Fransa'da bir villa satın alan bir Sırp uyuşturucu baronu, kolluk kuvvetlerinin dikkatini çekmemek için villayı çocuğuna, eşine veya güvenilir bir danışmanı adına kaydettirebilir.

Birçok ülkede, bir şirketin "aday direktör" adına kurulması mümkündür. Bu kişinin adı, genellikle aldığı bir ücret karşılığında evraklarda görünür, ancak aslında aynı kişi şirketin iş ilişkilerinden hiçbir yarar sağlamayacaktır. 

Aday yöneticiler genellikle avukatlar veya diğer profesyonellerdir ve aynı anda yüzlerce olmasa da düzinelerce şirketi temsil edebilirler.

Parayı 'proxy'lerin arkasına gizlemek için kullanılan bazı teknikler nelerdir?

Birçok proxy şeması oldukça karmaşıktır.

"Katmanlama" ("Layering") terimi, birden fazla ülkede, her biri başka bir şirkete ait birden fazla şirket kurmayı anlatır. Genellikle bu ülkeler, Panama veya İngiliz Virgin Adaları gibi finansal gizlilik yasalarına sahip, şirketlerin arkasındaki çıkar sahipleri hakkında çok az veya kamuya açık hiçbir bilgi sunmayan yerler arasından seçilir.

Londra merkezli bir sivil toplum kuruluşu Vergi Adalet Ağı'nda faydalı mülkiyet araştırmacısı olarak çalışan Andres Knobel, "Gerçek yararlanıcıya ulaşmadan önce 23 katmana kadar farklı yasal vekil vakaları gördük" diyor.

İngiltere’de Mayfair, Knightsbridge ve Chelsea gibi göz alıcı mahallelerdeki milyonlarca dolarlık evlerin paravan şirketlere ait olduğu Londra'nın emlak sektöründe bu tür vakalara rastlanmış ve birçok durumda, bu şirketlerin otokratik rejimlerdeki yozlaşmış ve üst düzey politikacıları gizledikleri belirlenmiştir.

Görünürde Putin'in arkadaşı bir müzisyendi; gerçekte Rusya seçkinlerine hizmet eden offshore firmaları kontrol ediyordu

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in en yakın arkadaşlarından biri olan müzisyen Sergey Roldugin, belki de dünyanın en kötü şöhretli viyolonselcisidir. Moskova Filarmoni Orkestrası'ndaki kariyerine ek olarak, Roldugin, Rusya'nın seçkinleriyle bağlantılı çok sayıda gizli plana karışmış devasa bir offshore firmalar ağını da kontrol etmiştir.

2016 yılında Panama Belgeleri'nden elde edilen belgeler, Roldugin'in kontrolü altındaki şirketlerin, Rusya'nın en zengin işadamlarından saraylara ve yatırımlara milyarlarla ifade edilen "bağış"ları akıttığını ortaya çıkardı.

Araştırmacı gazetecilik kuruluşu OCCRP, Pandora Belgeleri'ndeki ipuçlarını bir araya getirerek, Rus devlet bankası VTB ve yaptırım altındaki sahibi Andrei Kostin ile bağlantılı bir şirketler ağı tespit etti. Bu şirketlerin çoğu, Sovyetler Birliği'nde büyüyen Kanadalı bir komünistin oğlu Eric Whyte adınaydı!

Kaynak: OCCRP