Psikolojik stresin, bazı bağırsak hastalıkları sonucu oluşan bağırsak iltihabını alevlendirdiği bilinmekle birlikte, bunun nasıl gerçekleştirdiği yapılan son bir araştırma sonucunda ortaya çıktı.

Pennsylvania Üniversitesi'ne bağlı Perelman Tıp Fakültesi, Mikrobiyoloji Bölümü’nden bilim insanlarının yaptığı araştırma, beyinden gelen sinyallerin bağırsak sinir hücrelerine doğru yol aldığını ve inflamatuar (iltihabi) kimyasalların salınmasına yol açtığını buldu.

Cell dergisinde birkaç gün önce yayınlanan çalışma, kronik stresin fiziksel sıkıntıları nasıl tetikleyebileceğini açıklamaya yardımcı olmakla kalmadı, stres seviyelerini yönetmenin, ülseratif kolit ve crohn hastalığı gibi iki türü olan inflamatuar bağırsak hastalığı (İBH) tedavileri üzerinde ciddi bir etkiye sahip olabileceğini bulguladı.

Bilimsel makalenin ortak yazarlarından mikrobiyolog Christoph Thaiss, bu sonucun "tedaviye verilen yanıtın önemli bir itici gücü olarak bir hastanın psikolojik durumunu tamamen ihmal eden" geleneksel tıbbi tedaviye aykırı olduğunu kaydetti.

Beyinden bağırsağa giden yol

Karın ağrısı, ishal ve yorgunluk, İBH’lı kişilerin yaşadığı semptomlardan sadece birkaçıdır. İki ana İBH tipi, ülseratif kolit ve Crohn hastalığı bazı insanlarda hafif seyrederken bazılarında zayıflatıcı veya hatta hayatı tehdit edici olabilir.

İşini kaybetmek veya bir partnerden ayrılmak gibi stresli olaylar sonrasında İBH alevlenmeleri meydana gelir. Araştırmaya göre, bir stres dalgasından sonra, beyin adrenal bezlere sinyaller gönderiyor ve bu sinyaller de vücudun geri kalanına 'glukokortikoid' adı verilen kimyasalların serbest kalmasına neden oluyor.

Başlangıçta araştırmacılar glukokortikoidlerin doğrudan iltihaplanmaya neden olan molekülleri serbest bırakarak bağışıklık hücreleri üzerinde hareket ettiğini düşünüyordu. Ancak mikrobiyolog Christoph Thaiss, “arada bir tür katman olduğu ortaya çıktı" dedi. 

Fareler üzerinde çalışan ekip glukokortikoidlerin bağırsaktaki nöronları birbirine bağlayan 'glia' adı verilen hücreler üzerinde hareket ettiğini buldu. 

Araştırmaya göre, glukokortikoidler tarafından açılan bazı glial hücreler bağışıklık hücrelerini tetikleyen molekülleri serbest bırakıyor. Bu bağışıklık hücreleri normalde patojenlerle savaşmak için kullanılacak moleküllerin serbest kalmasını sağlarken aynı moleküller ağrılı bağırsak iltihabına da neden oluyor.

Kaynak/Grafik: Cell

Glukokortikoidlerin aynı zamanda olgunlaşmamış bağırsak nöronlarının tamamen gelişmesini engellediğini ortaya çıkaran araştırma, söz konusu nöronların bağırsak kaslarının kasılmasına neden olan düşük seviyelerde sinyal molekülleri ürettiğini, bunun da yiyeceklerin sindirim sistemi boyunca yavaş hareket etmesi anlamına geldiğini ve tüm bu sürecin İBH rahatsızlığına katkıda bulunduğunu belirledi.

Araştırma ekibinin, glukokortikoidlerin bağırsak iltihabına neden olduğunu öğrendiklerinde şaşırmasının temel nedeni, bu bileşiklerin bazen İBH’nın tedavisinde kullanılmasıdır. Bu belirgin paradoks, bu tür tedavilerin kullanıldığı kısa zaman dilimi ile açıklandı. Ortak yazar Thaiss, glukokortikoidlerin hızlı patlamalarının anti-inflamatuar gibi görünmesine rağmen, kronik stres durumunda "sistemin tamamen değiştiği"ni ve glukokortikoidlerin pro-inflamatuar bir rol üstlendiğini kaydetti.

Nature dergisinin görüştüğü Kaliforniya Üniversitesi'nden gastroenterolog ve immünolog John Chang, bunun "makul bir açıklama" olduğunu belirtti.

Semptomların giderilmesi için stres yönetimi

Beynin knedisinden uzakta olan organlarda iltihaplanma yaratma yeteneğinin daha önce düşünülenden "çok daha güçlü göründüğü"nü ifade eden mikrobiyolog Thaiss, İBH ilaçlarının stres yönetimi teknikleriyle kombinasyon halinde kullanılması durumunda, tek başına ilaçlardan daha etkili olabileceğini kaydetti.

Çalışmanın sonuçları iltihabi bağırsak hastalıklarının ötesinde, stresin benzer sinyal yolları aracılığıyla cilt ve akciğerlerdeki inflamatuar hastalıkları da arttırabileceği ihtimalini güçlendirdi.

Kaynak: Nature