Geçtiğimiz günlerde Kıbrıs’ta bir etkinliğe katılan Türkiyeli ekonomist ve danışman Atilla Yeşilada ile bir araya geldik. Yeşilada’nın oldukça nitelikli analizlerini sizlerle paylaşıyorum:

‘Yerel seçimlerden sonra Türkiye IMF ile masaya oturmak zorunda’

‘Türkiye’de mart ayındaki yerel seçimler bittiğinde tam bir enkazla karşı karşıya kalacağız. Türkiye ekonomideki sorunları kendi başına aşamaz. Bunun üç nedeni var. Birincisi, çok kaba bir hesapla yerel seçim sonrası özel sektör hanesine yazılan ve banka bilançolarına sirayet eden batık krediler 50-60 milyar dolara çıkacak. Bunun bir şekilde halledilmesi lazım ama kimsede öyle bir para yok. Devletin borçlanma kapasitesi olsa da, IMF (Uluslararası Para Fonu) garantisi ya da kefaleti olmadan devlet bu parayı dışarıdan borçlanamaz. İkincisi, biz kendi başımıza istikrar programı uygulasak da kimse inanmıyor. Yeni Ekonomi Programı daha bir ay geçmeden kevgire döndü, her tarafı akıyor. IMF bize o inandırıcılığı sağlıyor. Üçüncüsü, 2001 Krizi’nde işler kolaydı. Bankaları kapat, borçlarını kamuya devret; geriye kalanı yeniden sermayelendir, ekonomi canlansın. Fakat şu anda onbinlerce şirketin borcu var. Bu krizi çözmek için İspanya ya da İrlanda tipi bir yaklaşım gerekir. Sadece IMF ile de olmaz. IMF ve Dünya Bankası’ndan çok kapsamlı bir ekibin gelip Türkiye Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın yanında çalışması gerekecek. IMF ile anlaşmaya varıldığında piyasaya para girecek ve ekonomi canlanacak. Türkiye iş dünyası şu anda panik atak geçiriyor. Korku krizini çözecek tek şey IMF.’

‘Kuzey Kıbrıs yazılım ve call center’da merkez haline gelebilir’

‘Geleneksel olarak Kıbrıs’ta eğitime çok daha fazla önem veriliyor. Kuzey Kıbrıs’ta yapılan en akıllıca işlerden biri, uluslararası üniversitelerin kurulmasıdır. Hizmet sektörü de çok önemli. Türkiye’den artık çok daha fazla turist geleceği için turizmde bir patlama yaşanacağını düşünüyorum. Çünkü insanların Türkiye’den uzak lokasyonlara gidecek geliri olmayacak. Eğitim politikanızın hızla teknoloji merkezli olacak şekilde evrilmesini tavsiye ederim. Kuzey Kıbrıs’ın neden offshore bir yazılım merkezi olmadığını anlayamıyorum. Burada sanayi yapamazsınız çünkü mallarınız ambargoya tabidir. Yazılımın ise lokasyonu yok, kimse sizi tespit etmek derdine düşmez. Yazılımı burada yapın, fatura sorunsa Avrupa’ya Türkiye’den satın. Öte yandan, Kuzey Kıbrıs neden bir call center merkezi olmasın? İstanbul’da maliyetler çok yüksek. Kıbrıs çok daha ucuz. Niçin büyük şirketler call center’larını buraya taşımıyor? Türkiye’de işe gitmek için çalışanların trafikte harcadığı vakit düşünüldüğünde, kiralar da daha düşük olduğuna göre Kuzey Kıbrıs call center’ların merkezi haline gelebilir. Kimin nereden aradığının bir önemi yok ki o işte.

‘Overdraft ödemelerinde kolaylık için Ankara ve BDDK ile diyalog geliştirmeli’

‘Bizim “credit line” dediğimiz, Kıbrıs’ta “overdraft” olarak bilinen kredilerin faizlerinin ödenmesi meselesinde kamunun bir irade ortaya koyması ve çözümü siyasetin bulması gerekir. Anaparayı ya da faizi ötelemek gerekiyorsa ve Kıbrıs’taki Türkiye bankalarının şubeleri bunu yapmıyorsa, BDDK (Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu) ile bir diyalog geliştirebilir. Kıbrıslı iş insanları ve temsilcileri Ankara ile temasta bulunabilir. Hükümet de ayrı kanallardan bu sıkıntıların çözümü için Ankara ile görüşebilir. Türkiye’de iş insanlarının birçok sorunu BDDK’nın ricası üzerine çözülebildi. Hiçbir banka başka türlü bu kadar çok sayıda krediyi yeniden yapılandırmaz. Hiçbir şirket de kendi başına bankalara karşı bir şey yapamaz. Özel sektörün genelinde yaygın bir sıkıntı derhal siyasi otoriteye aktarılmalı ve regülatör konumundaki kurumlarla ticari örgütler toplu halde devreye girmelidir. Kuzey Kıbrıs’a özel çözüm üretilemez diye bir şey yok. BDDK Berat Albayrak’a bağlı sanırım. KKTC iş dünyasının ve temsilcilerinin bu konuda bir diyalog başlatması gerekir.’