Türkiye’de elektrik enerjisi üretim, iletim ve dağıtım sistemlerinde yaşanan sorunlar ile Kıbrıs’a kablolu elektrik getirilmesi projesi hakkındaki düşüncelerini Türkiye Elektrik Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Gazi İpek’e sorduk.

Gazi İpek, ‘Türkiye’de 21 elektrik dağıtım bölgesi bulunduğu’nu, ‘bu bölgelerde abonelere elektrik satan bazı elektrik dağıtım şirketlerinin Türkiye’nin içinde bulunduğu kriz ortamı ve kur artışları nedeniyle kredi maliyetleri ve işletme maliyetlerinin artması sonucu ciddi bir darboğaza girdikleri’ni belirtiyor. İpek, ‘Özelleştirme ve serbestleştirme politikaları adı altında dış borçla büyütülen enerji sektörünün bugün büyük bir açmazla karşı karşıya’ olduğunu vurguluyor.

Türkiye Elektrik Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı, ‘Türkiye’de uygulanan enerji politikaları iflas etmiş, elektrikte özelleştirme sürecinin sonuna gelinmiştir. Piyasacı, yandaş sermayeyi gözeten politikalarla elektrik üretimine gereksiz yatırımlar yapılmış, ülke kaynakları üretim yapmasına ihtiyaç duyulmayacak santrallara harcanmış ve sonuçta israf edilmiştir. Plansızlık nedeniyle elektrikte bugün arz fazlası oluşmuştur. Özelleştirmeler ve serbest piyasa ısrarı sonucunda vardığımız nokta iddia edildiği gibi kaliteli, kesintisiz ve ucuz enerji değil, tersine kalitesiz, arzı sorunlu ve pahalı enerjidir’ diyerek sözlerine şöyle devam ediyor: ‘Dövizle borçlanan elektrik şirketlerinin içinde bulunduğu mali açmazı tüketim üzerinden kullanıcıların sırtına yıkan bir anlayış kabul edilemez. Plansızlığın faturası halka ödetilmemelidir. Elektrik enerjisi kullanımı bir insan hakkıdır, kimse bu haktan mahrum bırakılamaz. Elektrik ticari bir meta değildir, asla serbest piyasa koşullarına terk edilemez. Türkiye Elektrik Mühendisleri Odası, elektrik üretim ve dağıtımının kamu yararına, ucuz ve güvenli olarak sunulabilmesi için kamulaştırma yapılmasını zorunlu görmektedir.’

Kıbrıs’a kablolu elektrik getirilmesi projesi ‘feasible’ bir proje midir şeklindeki sorumuza ise Gazi İpek ‘Kıbrıs ile Türkiye arasında yapılacağı varsayılan kablo hattı uzunluğu yaklaşık 90 km civarında olacaktır. Söz konusu hat denizaltı kablo hatları açısından görece olarak kısa bir uzunluktur. Kıbrıs’ın birincil enerji kaynaklarının kısıtlılığı düşünüldüğünde söz konusu yatırım, kendisini kısa sürede amorti edebilecek bir tesis olacaktır. Dolayısıyla kısa vadede Kıbrıs’ın elektrik enerji problemini çözecek ve enerji güvenliğini sağlayabilecek rantabl bir yatırım olacaktır’ yanıtını veriyor.

Kablolu elektriğin Kıbrıs için potansiyel dezavantajları nelerdir yönündeki sorumuza karşılık ise ‘Özellikle elektrik enerjisi işi bir program işidir. Ulaşılamayan enerjinin en pahalı enerji olduğu bilinci ile elektrik enerjisi politikaları arz çeşitliğini öngörmelidir. Tek başına dışsal bir şebekeden enerjiye bağlı kalmak önemli bir risktir. Ancak bağlı şebeke enerji arzında, arz alternatiflerinden birisi olduğu durumda herhangi bir risk taşımamaktadır’ cevabını veren İpek, tek bir şebekeye bağlı kalmanın ciddi risklerine dikkat çekiyor.

Kıbrıs’a kablolu elektrik getirilirse enerji arzı ile ilgili sorun yaşanıp yaşanmayacağı ve fiyatların düşüp düşmeyeceğine ilişkin sorumuzu ise ‘Türkiye elektrik şebekesi gerek taşıma kapasitesi ve gerekse iletim hattı boyutu bakımından oldukça büyüktür. Bu şebeke üretim maliyetleri çeşitlilik içeren yaklaşık 86.000 MW kurulu güçlü santrallarla çalışmaktadır. Söz konusu kurulu gücün ise 45.000 MW çalışmakta geri kalan kısmı çeşitli nedenlerle çalıştırılmamaktadır. Bu durumda Türkiye’de üretim kaynağı açısından enerji arzı riski bulunmamaktadır. Türkiye’de uygulanan yanlış enerji politikaları daha doğru bir söylemle politikasızlığı, elektrik enerji tüketim maliyetlerini oldukça arttırmaktadır. Finansman giderleri çıkarıldığında elektrik toplam üretim maliyetleri bugünkü satış bedellerinin oldukça altındadır. Şu an için Türkiye’de elektrik tüketici maliyeti vergilerden arındırıldığında 40 kuruş civarındadır. Elektriğin dağıtım firmalarına satış fiyatı ise bu rakamın oldukça altındadır. Kıbrıs’ta elektriğin tüketiciye sunuluş fiyatı düşünüldüğünde Kıbrıs Türkiye elektrik hattı bağlantısının her koşulda Kıbrıs’ta elektriğin satış fiyatını düşüreceği öngörülebilir’ diyerek yanıtlıyor ancak ‘Kıbrıs’ta güneş ve rüzgâr enerjisi ile elektrik üretilerek de elektrik fiyatlarının düşürülebileceği’ yorumunu yapıyor.