23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı öncesinde dün Cumhurbaşkanlığı ve Meclis’in yeni yerleşkeleri ve Lefkoşa Büyükelçiliği’nde makam koltuklarına çocuklar oturdu. 

Türkiye’de 2012’de milli bayramlar ile ilgili yapılan düzenlemeler sonucunda, 23 Nisan ile ilgili de değişikliklere gidilmiş, bayram günü çocukların seçilmişlerin makam koltuklarına oturtulması uygulamasına son verilmişti. Öğrencilerin stadyum gösterileri kaldırılmış bunun yerine kapalı spor salonları, parklar ve alışveriş merkezlerinde halkın ve çocukların birlikte katıldıkları organizasyonlar düzenlenmiş ve bu görev belediyelere veya çeşitli topluluklara verilmişti.

23 Nisan’ın tarihçesi

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılış yıldönümü olan 23 Nisan'da Türkiye Cumhuriyeti ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde kutlanan ulusal ve resmi bayramın tarihçesinde Türk Kurtuluş Savaşı’nda öksüz kalan çocukların ve eşlerini kaybeden annelerin barınma, sağlık ve eğitim ihtiyaçlarını karşılanması öne çıkar.

1920-1921 yılları, Türk Milli Mücadele tarihi için en kritik dönemdir. 15 Mayıs 1919’da İzmir’den Anadolu’ya giriş yapan Yunanların iç kesimlere kadar gelmesi, iç isyanlar, İstanbul’un resmen işgal edilmesi ve TBMM’nin 23 Nisan 1920’de açılması hep bu yıllar içinde olmuştur. 

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılmasının üzerinden bir yıl geçtikten sonra 23 Nisan 1921 günü Saruhan Mebusu Refik Şevket Bey bazı diğer mebuslar, 23 Nisan’ın “iyd-i Milli addi” yani millî bayram olarak kutlanmasını teklif etti. Yapılan bu teklifte; TBMM’nin açılış gününün ikinci yılına girilirken, bugünün milletin belleğinde kalması için, “milli bayram” ilan edilmesi istenmiştir. Ancak bu teklifin kabul edilmesi tartışmalı bir şekilde gerçekleşti. 

Meclisin içinde bu fikre karşı çıkanlar genel olarak, dini hususlar, milletin kendi içinden geldiği gibi bayram yapması, bu karanlık günlerde yapılacak daha önemli işler olduğu ve 23 Nisan’da Meclis açıldı diye kendi kendine bayram günü belirlemesinin doğru olmadığı gibi görüşler ileri sürdü.

Atatürk Meclis balkonunda...

2 Mayıs 1921’de 23 Nisan milli bayram olarak kabul edildi

Tüm tartışmaların sonunda, 2 Mayıs 1921’de “23 Nisan’ın Milli Bayram Addine Kanun” oylanmış ve kabul edilmiştir. 23 Nisan gününden sonra kanun tasarısı kabul edildiği için o yıl kutlamalar tezahürat şeklinde yapılmıştır. Mustafa Kemal Atatürk yanında bulunanlar ile Meclis’in balkonunda halkı, askerleri ve öğrencileri selamlamıştır. 

Cumhuriyet’in ilanından sonra ise 23 Nisan günü ile birlikte 29 Ekim gününün de milli bayram olması gerektiğine yönelik kanun teklifi verilmiş ve 1925’ten itibaren Cumhuriyet Bayramı da resmi olarak kutlanmaya başlamıştır.

Atatürk’ün himayesinde savaşta öksüz kalan çocuklar için çalışmalar yapan Himaye-i Etfal Cemiyeti (Çocuk Esirgeme Kurumu) teklifi ile 1926’dan itibaren çocuk bayramı olarak da kutlanmaya başlandı

1926 yılına kadar Ulusal Egemenlik Bayramı olan bayram, 23 Nisan 1926’dan sonra Atatürk’ün himayesinde çalışmalar yapan Himaye-i Etfal Cemiyeti (Çocuk Esirgeme Kurumu) teklifi ile çocuk bayramı olarak da kutlanmaya başlamıştır. Savaş yıllarında felakete uğramış olan çocukların bakımının yapılması, hayatlarının korunmasının yanında, üzüntülerini azaltıp neşelendirmek amacıyla bu bayramın çocuklara armağan edilmesi istenmiştir. Önceki yıllarda olduğu gibi yetim çocukların koruyuculuğunu yapan Atatürk, Himaye-i Etfal'in de kuruculuğunu yapmıştır.

Mustafa Kemal Paşa, daha o yıllarda çocuk sorununu öylesine önemli görüyordu ki, bu görüşünü ve halkın cemiyete yardım yapması gerektiğini bir konuşmasında şöyle belirtmiştir: "Memleket çocuklarını korumayı üzerine alan Himaye-i Etfal'e vatandaş yardıma mecburdur."

Atatürk çocuk bayramlarına ve Çocuk Esirgeme Kurumu’nun düzenlediği müsamerelere katılmış, eşi Latife Hanım Kurumun çalışmalarına destek vermiştir.

Atatürk ilk Çocuk Hakları Bildirgesi’ne imza atan devlet adamlarından…

Mustafa Kemal Atatürk, ilk Çocuk Hakları Bildirgesi'ne (1924 yılında Birleşmiş Milletler’in o zamanki adıyla Cemiyet i Akvam tarafından hazırlanan beş maddelik Cenevre Çocuk Hakları Bildirgesi) imza atan devlet adamları arasındadır.

Cenevre Çocuk Hakları Bildirgesi, uluslararası alanda çocukların korunmasına yönelik yapılan ilk sözleşmedir.

Cenevre Bildirgesi’nde; çocukların doğal biçimde gelişmesine olanak sağlanması, aç çocukların beslenmesi, hasta çocukların tedavi edilmesi, terk edilmiş çocukların korunması, felaket anında yardımın öncelikle çocuğa yapılması, çocukların her türlü istismara karşı korunması ve kardeşlik duyguları içinde eğitilmeleri gerektiği belirtilmiştir.

Atatürk, 1927’den itibaren yapılmaya başlayan Ulusal Egemenlik ve Çocuk bayramlarında, Cumhurbaşkanlığı bandosunu çocuk sarayında görevlendirmiştir. Ayrıca çocuklar için düzenlenen baloya katılmıştır. İlk baloda çocuklar için 10 bin liralık yardım toplanmıştır. 1928’de ise daha önce sadece Ankara ve İstanbul’da yapılan kutlamalar diğer şehirlerde de yapılmaya başlanmış, İzmir, Samsun, Adapazarı, Sivas, Mersin, Bursa gibi birçok şehirde de kutlanmıştır. Şiir okuma, halk oyunları, resmi geçit ve çeşitli eğlenceler ile yapılmıştır.

Şevkat pulu

1929 yılından itibaren ise yine Himaye-i Etfal Cemiyeti’nin talebi ile 23- 29 Nisan günleri Çocuk Haftası olarak ilan edilmiştir. Bu günlerde okullar resmi olarak tatil edilerek, tüm çocukların bayram kutlamalarına katılmaları sağlanmak istenmiştir. Bu yıl Ankara’daki kutlamalara başka illerden gelen çocuklar, Ankaralı aileler tarafından misafir edilmişlerdir. Ayrıca çocuk bayramı dolayısıyla Nisan’ın 20’sinden 30’una kadar mektup ve telgraflara şevkat pulu yapıştırılması hakkında kanun lahiyası yayınlanmıştır. 

Ankara Palas, 23 Nisan 1929

1933’de Atatürk ilk kez Meclis'te makam odasında çocukları ağırladı

1933 yılına kadar benzer etkinlikler ile kutlanan bayrama, bu yıldan itibaren çocukların bayram günü TBMM’yi ziyaret etmesi eklenmiştir. 1933’de Atatürk, Mecliste makam odasında çocukları ağırlayıp onlarla sohbet etmiştir.

Halkevleri kapatılıncaya kadar 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramlarında etkindi

Halkevleri açılışından kapatılıncaya kadar aktif olarak 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı ile ilgili etkinlikler ve çocuklarla ilgili konferans ve müsamere gibi organizasyonlar yapmıştır. 1951 yılında Halkevleri’nin kapatılması ile çocuk bayramları önemli bir desteğini kaybetmiştir. 

1978’de TBMM kutlamalara milletvekili üye sayısı kadar çocuk katılmasına karar verdi

1970’li yıllara gelindiğinde Çocuk Esirgeme Kurumu’nun öncülüğünde 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı geniş kitlelere ulaşmıştır. 1975’teki kutlamalara Türkiye Radyo Televizyon Kurumu, TRT katılmış ve görüntüleri haftalar boyunca televizyonda yayınlamıştır. 1978’de TBMM kutlamalara milletvekili üye sayısı kadar çocuk katılmasına karar vermiştir.

1979’da TRT 23 Nisan Milli Egemenlik ve Çocuk Bayramı’nı uluslararası bir şekle dönüştürmek için başka ülkelerden çocukların katılımıyla ilk projeyi başlattı

UNICEF 1979 yılını Uluslararası Çocuk yılı olarak ilan etmiştir. Bunun üzerine o dönemin TRT Çocuk Programları Başkanı ve Başkan Yardımcısı 23 Nisan Milli Egemenlik ve Çocuk Bayramı’nı uluslararası bir şekle dönüştürmek için bir projeyi hayata geçirdi. 

23 Nisan 1979’da beş ülkenin (SSCB, Romanya, Bulgaristan, İtalya, Irak) katılımı ile TRT Uluslararası Çocuk Şenliği’nin ilki gerçekleştirildi. Gerek Türkiye’nin tanıtımı gerek Atatürk’ün dünya çocuklarına armağanı açısından oldukça önemli görülen bu etkinlikler, çocuklar aracılığı ile dünyaya barış mesajları vermek, her bir ülkenin kendi kültürünü, yerel kıyafet ve danslarını tanıtmak açısından çok önemsenmiştir. 

Bu uluslararası etkinliğe 1979’dan başlayarak bugüne kadar 90 civarında ülkeden 50 bini aşkın çocuk katıldı.

Türkiye'de 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı etkinlikleri 1981'de Çocuk Esirgeme Kurumu'ndan Milli Eğiitm Bakanlığı'na devredildi

Etkinlikler 1981 yılına kadar “Milli Hakimiyet ve Çocuk Bayramı” ismi ile Çocuk Esirgeme Kurumu tarafından organize edilirken, 1981’de Türkiye Milli Güvenlik Konseyi kanun hükmünde kararname ile “23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı” hükmü ile yeniden adlandırılmıştır ve organizasyonu Milli Eğitim Bakanlığı’na devredilmiştir.

1985’ten itibaren uluslararası çocuk şenliklerine katılımın her geçen yıl daha da artmasıyla bayram resmi olarak uluslararası bir nitelik kazanmıştır.

1997 yılından itibaren de dünyadan örnek alınarak, Türkiye’nin tüm il ve ilçe belediyelerden çocuk meclisleri açılmıştır. Bu meclisler, 23 Nisan bayram haftalarında çeşitli etkinlikler ve organizasyonlar düzenlemişlerdir.

2013 yılına kadar Türkiye’de öğrenci ve öğretmenlerin Anıtkabir ziyaretleri devam etti

2013 yılına kadar, 23 Nisan kutlamaları Ankara’da Milli Eğitim Bakanlığı tarafından organize edilmiş illerden gelen temsilci öğrenci ve öğretmenlerin Anıtkabir ziyareti ile başlamış, Ulus’ta Atatürk, Kızılay’da Zafer Anıtı ile Atatürk Orman Çiftliği’ndeki anıta, izci öğrenciler ile öğretmenlerin çelenk bırakma törenleri yapılmıştır. Bu törenler 19 Mayıs Stadyumu’nda gösteriler ile devam etmiştir. 

2012’deki yeni düzenlemeyle Türkiye’de bayram günü çocukların devletin makam koltuklarına oturtulması uygulamasına son verildi

Ancak 2012’de Türkiye’de Milli Bayramlar ile ilgili yapılan düzenlemeler sonucunda, 23 Nisan ile ilgili de değişikliklere gidildi. Bu bağlamda bayram günü çocukların devletin makam koltuklarına oturtulması uygulamasına son verilmiştir. Öğrencilerin stadyum gösterileri kaldırılmış bunun yerine kapalı spor salonları, parklar ve alışveriş merkezlerinde halkın ve çocukların birlikte katıldıkları organizasyonlar düzenlenmiş ve bu görev belediyelere veya çeşitli topluluklara verilmiştir.

Kaynaklar: İşte Atatürk – Atatürk Ansiklopedisi