Iyad ag Ghali, bir zamanlar viski yudumlayan, Tuareg müziğiyle özgürlük çağrısı yapan bir rockçıydı. Bugün ise Batı Afrika’nın en kanlı El Kaide yapılanmalarından birinin lideri. Binlerce sivilin ölümünden sorumlu olan Ghali'nin geçmişi, savaşla değil, müzikle başlıyor.

Bir rock yıldızının doğuşu

Ghali gençliğinde, Grammy ödüllü Tinariwen grubunun kuruluşunda yer aldı. Sahra blues’uyla yazdığı “Bismillah” adlı devrim şarkısı Tuareg halkının umudu oldu. Grubun üyeleriyle birlikte çöllerde çalıp söyledi, gece kulüplerinde sabahlara kadar eğlendi.

İsyandan radikalizme

Ghali’nin hayatı, Tuareg isyanları sırasında Libya’ya gitmesiyle değişmeye başladı. Kaddafi’nin ordusunda savaş eğitimi aldı, Lübnan ve Çad gibi ülkelerde çatışmalara katıldı. 1990’da Mali’ye dönerek kendi isyanını başlattı.

Berberi etnik grubu olan Tuaregler, Batı'da çivit rengi kıyafetleri ve göçebe yaşam tarzları nedeniyle romantikleştirilmiştir; develeri, keçileri ve koyunlarıyla Sahra'da dolaşırlar ve şu anda Mali, Burkina Faso, Nijer, Cezayir ve Libya olarak bilinen yerlerde yaşarlar. Fransa'nın yaklaşık 70 yıllık sömürge egemenliğine direndiler. Mali 1960'ta bağımsızlığını kazandıktan sonra, Tuaregler yeni hükümete karşı başarısız bir isyan düzenlediler.

Ag Ghali, Tuareg aileleri arasında önemli bir yere sahip olan babası ayaklanmada öldürüldüğünde dokuz yaşındaydı. Mali'den bağımsızlık arayışında Libya diktatörü Muammer Kaddafi'nin himayesinde bir Tuareg gönüllüler lejyonuna katıldı.

1990'da Ghali, Fotoğraf: Raymond Depardon/Magnum

Bir yandan müzikle direnişi büyütürken, diğer yandan Tuareg bağımsızlığı için askeri mücadele verdi. Ancak zamanla devletle iş birliğine giren Ghali, ayrıcalıklı bir hayat yaşamaya başladı. Bu durum, onu Tuareg gençliği nezdinde sorgulanır hale getirdi.

Dönüm noktası: Dini radikalleşme

1999 yılında Pakistanlı bir cemaatin Kidal şehrine gelişi, Ghali’nin rotasını tamamen değiştirdi. Bu vaizlerle birlikte İslam’a yöneldi, lüks hayatından vazgeçti, Rolex saatini çöpe attı. Tuareg müziğini “şeytan işi” ilan ederek karşı kampanya başlattı.

Başlangıçta dini festival ve kültürel etkinlikleri desteklese de, kısa süre sonra tüm müziği ve Batı etkilerini yasakladı. Tinariwen grubunun üyeleri tehdit edildi, biri kaçırıldı.

Batı Afrika’da terör devleti hayali: Altın madenlerini ele geçirdi, uyuşturucu ticareti ve insan kaçakçılığından gelir sağlıyor

2012’de liderliğini üstlendiği JNIM adlı El Kaide bağlantılı yapı, Mali'nin kuzeyini ele geçirdi. 6.000 savaşçısı köylerde saldırıya geçti ve Fransız askerleri, Amerikan Yeşil Berelileri ve son olarak Rus paralı askerleriyle savaştı.

Mali'den 15.000 kişilik Birleşmiş Milletler kuvvetini kovulurken, devlet güvenliği sağlamak için Rus Wagner Grubu paralı askerlerini işe aldı. Ruslar sivilleri katletmekle suçlandı ve Ghali, Moskova'nın varlığına karşı çıkarak halk desteği aradı. Temmuz ayında, ag Ghali'nin kuvvetleri, en az 50 Wagner savaşçısını öldüren ve şirketin Afrika'daki en büyük tek kaybı olan kuzey Mali'deki bir Tuareg saldırısına katıldı.

Müzik yasaklandı, kadınlara şeriat kuralları dayatıldı, köylerde idamlar yaşandı

Timbuktu’da müzik yasaklandı, kadınlara şeriat kuralları dayatıldı, köylerde idamlar yaşandı. Ghali’nin militanları altın madenlerini ele geçirdi, uyuşturucu ticareti ve insan kaçakçılığından gelir sağladı.

2013'te ABD tarafından terörist ilan edildi.

Ghali, sağda, Burkina Faso Dışişleri Bakanı Djibril Bassole ile. Fotoğraf: Reuters

Ghali'nin bir “halifelik” hayal ettiğini söyleniyor

Bugün Ghali’nin kontrolündeki bölgelerde köylüler, güvenlik karşılığında sığır, tahıl ürünü sorgum veriyor ve kendisine itaat ediyor. Tuareg liderleri, 70 yaşındaki Ghali'nin bir “halifelik” hayal ettiğini söylüyor. Ancak bu düzenin bedeli ağır: Batı Afrika’nın merkezinde, halklar sessiz bir korkuyla yaşıyor.

Tinariwen yine sahnede, Ghali ise Uluslararası Ceza Mahkemesi'nden ceza aldı

Tinariwen grubu, tüm baskılara rağmen müziğini sürdürdü. Grammy ödülleri aldı, ABD’de sahneye çıktı. Grup U2'nun solisti Bono ve Led Zeppelin'den Robert Plant gibi yıldızlarla aynı sahneyi paylaştı. Tinariwen geçen yaz Boston ve Los Angeles da dahil olmak üzere ABD'nin birçok şehrinde sahne aldı.

Ag Ghali ise 2024’te Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından savaş suçu işlemekle suçlandı ve Batı Afrika'daki karanlık gölgelerin merkezinde duruyor.

Wall Street Journal'dan haberin tamamını okuyabilirsiniz.