Herhangi bir çatışmanın iklim maliyetine ilişkin en kapsamlı analiz olarak kabul edilen, son yapılan bir bilimsel araştırmada, Rusya'nın Ukrayna'ya karşı savaşının ilk iki yılındaki iklim maliyetinin, 175 ülkenin tek tek ürettiği yıllık sera gazı emisyonlarından daha yüksek olduğu belirlendi. Araştırma, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin artan ölü sayısı ve yaygın yıkıma ek olarak küresel iklimde yaşanan acil durumu daha da kötüleştirdiğini ortaya koydu.

Rusya'nın Ukrayna’yı işgali, doğrudan savaş, arazi yangınları, rotası değiştirilen uçuşlar, zorunlu göç ve fosil yakıt altyapısına yönelik askeri saldırıların neden olduğu sızıntıların yanı sıra karbon emisyonlardaki artış nedeniyle en az 175 milyon ton karbondioksit eşdeğerindedir (tCO2e). [Ton (t), karbondioksit (CO₂), eşdeğeri (e)]

Rusya-Ukrayna savaşının ürettiği emisyon, tüm yıl boyunca 90 milyon benzinli arabanın çalıştırılmasına eşdeğer ve Hollanda, Venezuela ve Kuveyt gibi ülkelerin bir yılda ürettiği emisyondan daha fazla

Çatışmaların iklim üzerindeki etkilerine ilişkin şimdiye kadarki en kapsamlı çalışmaya göre, 175 milyon ton, tüm sera gazlarının en güçlüsü olan karbondioksit, nitröz oksit ve sülfür hekzaflorürü (SF6) içeriyor. Savaşta üretilen bu emisyon, tüm yıl boyunca 90 milyon benzinli arabanın çalıştırılmasına eşdeğerdir ve 2022'de Hollanda, Venezuela ve Kuveyt gibi ülkelerin tek tek ürettiği toplam emisyondan daha fazladır.

Tarihsel olarak devletlerin savaşın ve daha geniş anlamda askeri sanayi kompleksinin iklim maliyetinin muhasebesi yetersizken, resmi veriler askeri gizlilik nedeniyle son derece düzensizdir veya mevcut değildir ve resmi verilere araştırmacıların erişimi sınırlıdır. 

Rusya Ukrayna'yı işgalinden ötürü, ilk 2 sene için 32 milyar dolarlık iklim tazminatı ödemeli

Ancak Alman ve İsveç hükümetleri ve Avrupa İklim Vakfı tarafından finanse edilen bir araştırma topluluğu olan 'Savaşın Sera Gazı Muhasebesi Girişimi'nin (IGGAW) yeni raporuna göre, Rusya Federasyonu’nun savaşın ilk 24 ayına ait ödeyeceği fatura, şimdilik 32 milyar dolarlık (25 milyar sterlin) bir iklim tazminatıdır.

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu Rusya'nın Ukrayna'ya açtığı savaş nedeniyle tazminat ödemesi gerektiğini söyleyerek, Avrupa Konseyi'nin iklim emisyonlarını da içerecek bir hasar kaydı oluşturmasına yol açtı. Maliyetlerin karşılanması için dondurulmuş Rus varlıkları kullanılabilir. Tazminat tahmini, karbonun sosyal maliyetini her ton sera gazı emisyonu için 185 dolar olarak hesaplayan hakemli bir çalışmaya dayanıyor.

IGGAW başyazarı Lennard de Klerk şunları söyledi: “Rusya Ukrayna'ya olduğu kadar iklimimize de zarar veriyor. Bu 'çatışma karbonu' oldukça büyük ve küresel olarak hissedilecek. Rusya Federasyonu'nun, Ukrayna'ya ve iklim hasarından en çok zarar görecek güney ülkelerine olan borcunun bedelini ödemesi gerekiyor.”

Raporda ilk kez savaşla bağlantılı iklim etkileri için tazminatlar hesaplanmıştır.

Rapora göre, savaş emisyonlarının üçte biri doğrudan askeri faaliyetlerden kaynaklanmaktadır; Rus birlikleri tarafından kullanılan yakıt, en büyük sera gazı kaynağı olarak 35 milyon tCO2e'ye tekabül etmektedir. Diğer emisyon üretici kalemler arasında, her iki ülkenin ön cephelerde kullandığı karbon yoğun patlayıcılar, mühimmat ve savunma duvarlarının inşasının yanı sıra müttefiklerin askeri teçhizat taşımak için kullandığı yakıt yer alıyor.

Diğer bir üçte birlik kısım ise hasar gören ve yıkılan okulların, evlerin, köprülerin, fabrikaların ve su tesislerinin yeniden inşası için ihtiyaç duyulacak büyük miktarlardaki çelik ve betona atfedilmektedir. Bazı yeniden inşa çalışmaları halihazırda gerçekleştirilmiş ve bazı durumlarda değiştirilen yapılar yeniden yıkılmıştır.

'Pentagon, İklim Değişikliği ve Savaş’ (‘The Pentagon, Climate Change, and War’) kitabının yazarı Neta Crawford'a göre, uzun vadede savaşların karbon etkisinin boyutu, savaş sonrasında yeniden inşa için geleneksel, karbon yoğun veya modern, daha sürdürülebilir teknik ve malzemelerin kullanılmasına bağlı olacak.

Son üçte birlik kısmı ise yangınlar, ticari uçakların rotasının değiştirilmesi, enerji altyapısına yapılan saldırılar ve daha az bir ölçüde de yaklaşık 7 milyon Ukraynalı ve Rus'un yerinden edilmesinden kaynaklandı.

İşgalden bu yana sınırın her iki tarafında manzara yangınlarının boyutu ve yoğunluğu arttı. Bu yönde yapılan ilk analizde, 1 milyon hektarlık (2,47 milyon dönüm) tarla ve ormanın yanması askeri nedenlerle ilişkilendirildi ve toplam karbon maliyetinin %13'ünü oluşturdu. Yangınların çoğu cephe hattına yakın yerlerde gerçekleşti, ancak ormancıların, itfaiye ekiplerinin ve ekipmanların yeniden konuşlandırılması nedeniyle küçük yangınlar ülke çapında kontrolden çıktı. Ukrayna'daki 4.216 itfaiye aracının neredeyse %40'ı hasar gördü.

Rusya, özellikle savaşın ilk aylarında enerji altyapısını kasıtlı olarak hedef alarak büyük miktarda güçlü sera gazı sızıntısına neden oldu. 'Nord Stream 2' ('Kuzey Akım 2') boru hatlarının tahrip edilmesinden sonra denize sızan metan, yaklaşık 14 milyon tCO2e üretti. Rusya'nın Ukrayna'nın yüksek gerilim şebeke tesislerine yaptığı saldırılar nedeniyle atmosfere 40 ton SF6'nın (yaklaşık 1 milyon ton CO₂'ye eşdeğer) sızdığı düşünülüyor. SF6, elektrik şalt sistemini yalıtmak için kullanılır ve karbondioksitten yaklaşık 23.000 kat daha fazla ısıtma potansiyeline sahiptir.

Avrupalı ​​ve Amerikalı ticari havayollarının Rus hava sahasına girişinin yasaklanması nedeniyle havacılıkta yakıt tüketimi hızla artarken, Avustralyalı ve bazı Asyalı taşıyıcılar önlem olarak dolambaçlı rotalar kullanıyor. Ekstra kilometreler en az 24 milyon tCO2 üretti.

Analiz, savaşın veya zorunlu askerliğin etkisinden kaçan insanların zorla taşınmasının neredeyse 3,3 milyon tCO2e ürettiğini ortaya çıkardı. Bu miktar, Avrupa'ya sığınan 5 milyondan fazla Ukraynalının yanı sıra ülke içinde yerinden edilmiş milyonlarca insan ve Rusya'dan kaçan Rusların ulaşımla ilgili emisyonlarını da içeriyor.

Ukrayna Çevre Koruma ve Doğal Kaynaklar Bakanı Ruslan Strilets, "Analiz, Rusya'nın işgalinin iklim üzerindeki sonuçlarına ilişkin elimizdeki en güncel ve kapsamlı anlık görüntü olup, çatışmanın çevresel maliyetleri söz konusu olduğunda da var olan savaş sisinin ortadan kalkmasına yardımcı oluyor" dedi ve ekledi: "Bu, Rusya'ya karşı oluşturduğumuz tazminat davasında önemli bir dayanak noktası olacak."

Genel olarak, savaş ve işgalin iklim üzerindeki sonuçları yeterince anlaşılamamıştır. Büyük ölçüde ABD'den gelen baskı sayesinde, askeri emisyonların raporlanması gönüllülük esasına dayanıyor ve yıllık iklim görüşmelerini düzenleyen BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’ne (UNFCCC) yalnızca dört ülke bazı, üstelik eksik veriler sunuyor.

Yakın zamanda yapılan bir araştırma, orduların yıllık küresel sera gazı emisyonlarının neredeyse %5,5'ini oluşturduğunu, bu rakamın havacılık ve denizcilik endüstrilerinin toplamından daha fazla olduğunu ortaya çıkardı. Bu da küresel askeri karbon ayak izini (çatışmadan kaynaklanan emisyon artışlarını hesaba katmadan bile) ABD, Çin ve Hindistan dışındaki tüm ülkelerinkinden daha büyük hale getiriyor.

Rusya'nın Ukrayna'yı işgali, özellikle Avrupa'da askeri harcamalarda bir artışı tetikledi; patlayıcılara, çeliğe ve diğer karbon yoğun malzemelere olan talebi artırdı. Bu da kaçınılmaz olarak daha fazla askeri emisyona yol açacak ve bu da ülkeler veya uluslararası iklim eylem planları tarafından hesaba katılmayacaktır. 

Çatışmaların yarattığı emisyonun ölçülmesi için uluslararası bir anlaşmaya ihtiyaç var

İngiltere merkezli, Çatışma ve Çevre Gözlemevi (The Conflict and Environment Observatory) çevre politikası görevlisi Linsey Cottrell, "İklim hasarına ilişkin yeni parasal tahmin, sera gazı emisyonlarının çatışmalardaki önemli rolünü vurguluyor. Çatışmaların ve askeri emisyonların nasıl ölçüleceği ve ele alınacağı konusunda uluslararası bir anlaşmaya ciddi şekilde ihtiyacımız var” dedi.

Kaynak: The Guardian