Ukrayna'nın Rus gazının kendi toprakları üzerinden Avrupa'ya akışını sağlayan muslukları kapatma kararı, Avrupa’nın doğusunda sorunlara yol açtı. Moldova olağanüstü hal ilan etti, Slovakya da Kiev'i misillemeyle tehdit etti.

Ukrayna, 2019 yılında imzalanan beş yıllık bir anlaşma uyarınca Rusya'nın kendi toprakları üzerinden Avrupa'ya doğalgaz boru hattıyla gaz göndermesine izin vermişti. Ancak bu anlaşma, Moskova'nın işgali sonucu Kiev'in anlaşmayı uzatmak istememesi nedeniyle yeni yılda sona erdi.

Gazprom, bugün yaptığı duyuruda, "Moskova saatiyle 08.00'den itibaren, Ukrayna topraklarından taşınması için Rus gazının tedariği gerçekleştirilmiyor" dedi.

Avrupa, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Şubat 2022'de Ukrayna'ya asker göndermesinden bu yana Rus gazına olan bağımlılığından kurtulmak için mücadele etse de, bazı Doğu Avrupa ülkeleri enerji ihtiyaçlarının çoğunu hâlâ Moskova'dan karşılıyor.

Bu akış, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski'nin kurutmak istediği, Kremlin için sürekli bir gelir akışı anlamına geliyordu.

Paris merkezli düşünce kuruluşu Jacques Delors Enstitüsü Enerji Merkezi Başkanı Phuc-Vinh Nguyen, Rus gazının Avrupa'ya satıldığı ülkenin yaklaşık üçte birinin Kiev toprakları üzerinden taşındığını söyledi.

Geri kalanı ise Karadeniz'in altından geçen TürkAkım boru hattıyla Bulgaristan, Sırbistan ve Macaristan'a taşınıyor, ya da sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) sevkiyatıyla yapılıyor.

Avrupalılar için artık Rus boru hattı gazının tek kaynağı, yakıtını Türk Akımı’ndan alan Balkan Akımı

Tedariğin durdurulmasıyla Avrupalılar için Rus boru hattı gazının tek kaynağı, yakıtını Türk Akımı’ndan alan Balkan Akımı olarak kaldı. 

Ukrayna'nın söz konusu sözleşme sayesinde yılda yaklaşık 1 milyar dolar, Gazprom'un ise yılda 3 milyar dolardan fazla gelir elde ettiği tahmin ediliyor.

Rus gazını Avrupa'ya taşıyan ana boru hatları Kuzey Akım 1, Kuzey Akım 2 ve Yamal-Avrupa da atıl duruma düşerken, Ukrayna'dan sevkiyatın durmasıyla tek güzergaâh olarak Türkiye ön plana çıkıyor.

TürkAkım, bugüne kadar Türkiye’ye 40, Avrupa’ya ise 53 milyar metreküpten fazla doğal gaz arzı sağladı

Her biri yıllık 15,75 milyar metreküp kapasiteye sahip iki hattan oluşan TürkAkım, bugüne kadar Türkiye’ye 40, Avrupa’ya ise 53 milyar metreküpten fazla doğal gaz arzı sağladı.

Ukrayna Rus gazını kesmek için Yunanistan üzerinde Amerikan LNG'si aldı

Öte yandan Kiev'in Rusya'nın gaz transit anlaşmasının yenilenmesi yönündeki baskısına boyun eğmeyeceği yönündeki ısrarı, Amerikan LNG'sinin Yunanistan üzerinden Ukrayna'ya ilk sevkiyatının yapılmasıyla aynı zamana denk geldi.

Bu, Ukrayna'nın Rus enerjisine olan bağımlılığını azaltma ve enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesini teşvik eden daha geniş bir Avrupa enerji politikasıyla uyum sağlama çabalarında attığı ilk önemli adım olarak karşımıza çıkıyor.

Geçtiğimiz cuma günü, 100 milyon metreküplük Amerikan LNG yükü, Atina açıklarındaki Revythoussa adacık terminaline ulaştı.

Ukrayna'nın en büyük özel sektör enerji şirketi DTEK, Ukrayna'da dağıtım için bu miktarın yüzde 10'unu alırken, siparişin yüzde 90'ı Yunan şirketlerine satıldı.

İsrail ve Yunanistan arasında imzalanan anlaşma Kıbrıs sularında yüzen bir sıvılaştırma tesisi inşa etmeyi, İsrail'den gelen gazın Kıbrıs ve Yunanistan üzerinden Avrupa'ya sevkini amaçlıyor

Öte yandan geçen pazartesi günü Atina'da imzalanan Yunanistan-İsrail enerji alanındaki ilk hükümetlerarası anlaşma, Doğu Akdeniz'deki doğal gaz yataklarının Avrupa'ya ihracatında alternatif rotaları gündeme getiriyor.

Halen erken aşamalarında olan ve Gazze'deki savaştan bir buçuk yıldan fazla bir süre önce tartışılan bu proje, güney Kıbrıs sularında yüzen bir doğal gaz sıvılaştırma tesisi inşa etmeyi içeriyor. 

Projeyle hem İsrail'den hem de güney Kıbrıs'tan gelen gaz tankerlerle Yunanistan'a taşınacak ve Avrupa pazarına ihracat için bir koridor yaratılacak. 

İsrail hem coğrafi hem de politik kısıtlamalar ve özellikle Türkiye üzerinden transit senaryolarını uzun süredir terk etmesi ve Mısır'ın Avrupa'ya gaz ihracatındaki tekelini sona erdirmek için Avrupa’ya Kıbrıs ve Yunanistan üzerinden gaz taşımayı hedefliyor.

 Şu anki şartlar altında ise Ukrayna ile sınır komşusu olan ve içeride Rusya destekli ayrılıkçılarla mücadele etmek zorunda kalan Moldova'da durum en kritik seviyede.

Moldova, Kiev'in beklenen kesintileri öncesinde bu ayın başlarında 60 günlük olağanüstü hal ilan etmişti.

Gazprom, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin başlangıcından bu yana Moldova'ya yaptığı sevkiyatı azaltmıştı. Rus şirketi, yalnızca tanınmayan ayrılıkçı Transdinyester devletine gaz tedarik ediyordu.

Ancak Moskova destekli bölge Transdinyester’deki elektrik santrali hâlâ ülke genelinde tüketilen elektriğin yaklaşık üçte ikisini sağlıyor.

Moldova Cumhurbaşkanı Maia Sandu, "Kremlin, 2025 parlamento seçimlerini etkilemek ve Avrupa yolumuzu baltalamak için bir kez daha enerji şantajına başvurdu" dedi.

Avrupa yanlısı siyasetçi, Kasım ayında Rusya'nın müdahalesi suçlamalarıyla gölgelenen bir oylamanın ardından yeniden seçildi.

Sandu, kışın ortasında ısınma sıkıntısı yaşayacak olan ayrılıkçı Transdinyester halkına insani yardım teklifinde bulundu.

Ancak bölgede uzmanlaşmış eski bir hükümet yetkilisi ve çatışma çözümü uzmanı olan Alexandru Flenchea, yerel yetkililerin bunu reddettiğini söyledi.

Flenchea, Rusya'nın istikrarsızlaştırma stratejisinde "Transdinyester, yan hasardan başka bir şey değil" iddiasında bulundu.

Moldova hükümeti, enerji tüketimini sınırlamak için sert önlemlerle karşılık verdi; özellikle kamu binalarındaki aydınlatma ve asansör kullanımına sınırlamalar getirildi.

Ayrıca komşu Romanya'dan elektrik satın alarak açığı kapatmayı planlıyor.

AB'nin doğal gaz ithalatının yalnızca yüzde 5'ini Ukrayna üzerindendi ve AB uzun zamandır alternatif kaynaklar üzerinde çalışıyor

Avrupa Birliği'nin toplam 14 milyar metreküplük doğal gaz ithalatının yalnızca yüzde 5'ini Ukrayna üzerinden taşınan gaz oluşturduğu göz önüne alındığında, AB gaz akışının kesilmesine "hazır" olduğunu belirtti.

AB, aralık ayının ortasında yayınladığı bir raporda etkinin sınırlı olduğunu değerlendirdi.

Komisyon salı günü AFP'ye yaptığı açıklamada, "Komisyon... bir yıldan uzun süredir Rus gazının Ukrayna üzerinden geçmediği bir senaryoya hazırlanmak için çalışıyor" dedi.

AB’nin gaz altyapısının son yıllarda güçlendirildiği belirtilerek, etkilenen ülkelere "alternatif kaynaklar" sağlanması yönündeki çalışmalara dikkat çekildi.

Avusturya'nın aralık ayında Gazprom ile uzun vadeli sözleşmesini feshetme kararının ardından sadece Slovakya etkilendi.

Kremlin'in AB içindeki birkaç müttefikinden biri olan Slovakya lideri Robert Fico, Kiev'in kararını eleştirdi ve yanıt olarak Putin'le görüşmek üzere Moskova'ya gitti.

Geçen haftanın başlarında Fico, Kiev'i elektrik arzının kesilmesi de dahil olmak üzere olası misilleme tedbirleri konusunda uyarmıştı. Slovak hükümetinin başkanına göre, Rus gazının Ukrayna üzerinden geçişini durdurmanın AB'ye 2025-2026'da 120 milyar euro maliyeti olacak. Bunun mavi yakıt fiyatlarında artışa yol açacağını ve bunun Avrupa ekonomisini daha da zayıflatacağını da sözlerine eklemişti.

Öte yandan Slovakya gibi Moskova'ya dostça yaklaşan komşu Macaristan, Rus gazının büyük bölümünü TürkAkım boru hattı üzerinden alıyor.

Sonuç olarak Macaristan, Ukrayna'nın kararından büyük ölçüde etkilenmeyecek.

Kaynaklar: Euractiv - EnergyPress - Ria Novosti - NTV