Türk tiyatrosunun ustası, büyük sanatçı Genco Erkal 86 yaşında hayatını kaybetti. 

Genco Erkal 28 Mart 1938'de İstanbul'da doğdu. Deniz Subayı Reşat Erkal ve moda tasarımıcısı Nebahat Erkal'ın (Şerbetçi) oğlu olarak dünyaya gelen Genco Erkal Galatasaray Lisesi İlkokulu'nda yatılı okudu. Orta öğrenimini Robert Kolej'de tamamladı. Usta oyuncu lisans eğitimini ise İstanbul Üniversitesi'nin Psikoloji Bölümü'nde aldı.

Genco Erkal'ın tiyatroya olan ilgisi küçük yaşlardan itibaren başladı. Robert Kolej'deki günlerinde tiyatro ile yakından ilgilendi. Ailesinin tiyatro ile ilgilenmesini istememesi sebebiyle lisans eğitimini İstanbul Üniversitesi Psikoloji Bölümü'nde tamamladı. Ancak bu süreçte de Genco Erkal amatör olarak tiyatro ile ilgisi hiç kesmedi. 1957 yılında amatör oyuncu olarak Genç Oyuncular topluluğunun kuruluşunda yer aldı.

Muhsin Ertuğrul'un davetiyle ilk kez profesyonel bir oyunda oynaması için davet aldı

Muhsin Ertuğrul'un davetiyle ilk profesyonel oyununda rol aldı. Kenter Tiyatrosu'nda sahnelenen Çöl Faresi oyununda aldığı rol Genco Erkal'ın profesyonel olarak tiyatroya başladığı gün olarak anılmaktadır.

Oyunculuk kariyerine Kenter Tiyatrosu'nda devam ettikten sonra Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu'nda ve Ankara'da askerlik yaparken temas ettiği Ankara Sanat Tiyatrosu'nda devam etti.

İlk tiyatro ödülünü 1963'te Arena Tiyatrosu'nda sahnelenen Aslan Asker Şvayk oyununda Şvayk rolü ile aldı. Ülkemizde verilen tek tiyatro ödülü İlhan İskender Ödülü'nü kazanmasının ardından Genco Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu'nda Keşanlı Ali Destanı'nı yönetti.

Gogol'un 'Bir Delinin Hatıra Defteri'ni uyarladı

Genco Erkal, Nikolay Gogol'un 'Bir Delinin Hatıra Defteri' adlı öyküsünü tiyatroya uyarladı ve Türkiye'de oynanan ilk tek kişilik oyun olarak 1965'te Ankara Sanat Tiyatrosu'nda sahneledi. Erkal, 1969, 1992 ve 2014'te farklı yorumla sahnelediği bu eser, onunla özdeşleşti. Ankara Tiyatrosu'nda Asaf Çiğiltepe'nin sahnelediği "Arturo Ui'nin Önlenebilir Yükselişi" oyunu ile Brecht tiyatrosu ile tanıştı.

Dostlar Tiyatrosu'nu kurdu

Genco Erkal, 10 yıl değişik tiyatrolarda oyuncu ve yönetmen olarak çalıştıktan sonra 1969 yılında Mehmet Akan, Şevket Altuğ, Ferit Erkal, Arif Erkin Güzelbeyoğlu ve Nurten Tunç ile birlikte devrimci bir tiyatro topluluğu olan Dostlar Tiyatrosu'nu kurdu. 

Genç Oyuncular'ın devamı olarak kurulan Dostlar Tiyatrosu'nun ilk oyunu 15 Ekim 1969'da sahneye konan 'Ha Me Ka Ha Ha Pe' idi. 'Durdurun Dünyayı İnecek Var'ın ardından 1970'te sahnelenen 'Rosenbergler Ölmemeliydi' ekibin çıkış oyunu oldu. Bu oyunu 'Asiye Nasıl Kurtulur' (1971), 'Havana Duruşması' (1971) adlı belgesel oyun, 'Kafkas Tebeşir Dairesi' uyarlaması 'Analık Davası' (1971), 'Azizname (1973) ve 'Alpagut Olayı' (1974) izledi. Turhan Selçuk'un Abdülcanbaz çizgi romanının uyarlamalarını sahneye koydu. 

Gorki, Brecht, Sartre, Peter Weiss, Steinbeck, Havel, Tankred Dorst gibi yabancı yazarların yanısıra, Aziz Nesin, Haldun Taner, Nazım Hikmet, Can Yücel, Refik Erduran, Vasıf Öngören, Orhan Asena, Behiç Ak gibi Türk yazarlarının oyunlarını yönetti. Roman, öykü, şiir gibi değişik türlerden tiyatroya uyarlamalar yaptı, oyunlar çevirdi.

Çeşitli ödüller kazandığı ünlü rolleri arasında Aslan Asker Şvayk, Gogol'ün Bir Delinin Hatıra Defteri, Brecht'in Galileo'su, Maxwell Anderson'un Yalınayak Sokrates'i, Nâzım Hikmet'ten Kerem Gibi, Can Yücel'den Can sayılabilir.

Senfonik konserlerde Prokofiev'in Peter ile Kurt, Stravinski'nin Askerin Öyküsü, Fazıl Say'ın Nâzım adlı yapıtlarını anlatıcı olarak seslendirdi.

Önemli uluslararası film festivallerinde gösterilen ve bir çok ödül kazanan At, Faize Hücum, Hakkâri'de Bir Mevsim, Camdan Kalp filmlerinin baş rolünde oynadı. TRT Televizyonu için Haldun Taner'in ünlü müzikli oyunu Keşanlı Ali Destanı'nı yönetti ve oynadı.

Değişik yıllarda birçok kez "yılın en iyi erkek oyuncusu", "en iyi tiyatro yönetmeni"seçildi, yaşam boyu başarı ödülleri kazandı.1982 ve 1983 yıllarında "en iyi sinema oyuncusu" olarak Antalya Film Festivali'nde iki kez Altın Portakal aldı.

1993-1998 yılları arasında, Paris'te ve Avignon Festivali'nde Fransızca da oynamaya başlayan Genco Erkal, üç Fransız yapımında rol aldı: Nâzım Hikmet'ten Sevdalı Bulut, Philippe Minyana'dan Ou vas-tu Jérémie? ve Paulo Coelho'nun ünlü romanından uyarlanan Simyacı.

Bertolt Brecht oyunlarını uyarladı

1978 yılında Brecht'in oyunlarından uyarladığı 'Brecht Kabare'yi sahneledi. Dostlar Tiyatrosu'nun kadrosu salonsuzluk ve bütçe sorunları sebebiyle 1980'lerde dağıldı ve Dostlar, prodüksiyon tiyatrosu olarak oyunlar sahnelemeye devam etti.

Yaşam Boyu Başarı Ödülleri

Yaroslav Haşek'ten Aslan Asker Şvayk, Gogol'den Bir 'Delinin Hatıra Defteri', Bertolt Brecht'ten 'Galileo', Maxwell Anderson'dan 'Yalınayak Sokrates', Nâzım Hikmet'ten 'Kerem Gibi', Can Yücel'den 'Can' çeşitli ödüller kazandığı ünlü rolleri arasında yer alır. 

Oyuncu ve tiyatro yönetmeni olarak birçok ödüle değer görüldü; çeşitli kurumlar tarafından yaşam boyu başarı ödülü ile ödüllendirildi.

Uluslararası Film Festivallerinde ödüller

Önemli uluslararası film festivallerinde gösterilen ve birçok ödül kazanan 'At', 'Faize Hücum', "Hakkâri'de Bir Mevsim", 'Camdan Kalp' ve uzun bir aradan sonra 2008 yılında çevrilen 'Pazar: Bir Ticaret Masalı', Çağan Irmak'ın senaryosunu yazdığı ve yönettiği, 2010'da vizyona giren 'Prensesin Uykusu' filminde filmlerinin başrolünde oynadı. 1982'de 'At' ve 1983'te 'Faize Hücum' filmleri ile 'En İyi Erkek Oyuncu' dalında Antalya Film Festivali'nde iki kez Altın Portakal' aldı. TRT televizyonu için Haldun Taner'in ünlü müzikli oyunu 'Keşanlı Ali Destanı'nı yönetti ve oynadı.

'Sivas 93' ve 'Marx'ın Dönüşü'

2008 senesinde "Sivas'93" isimli belgesel tiyatro oyununu yazdı ve yönetti. Oyuncuların birden fazla role girdiği bir epik tiyatro örneği olan bu oyunda, 1993 yılında Sivas Madımak Oteli’nde çıkarılan bir yangın sonucu ölen 33 kişinin hikâyesini konu edindi. Oyun, Türkiye ve Avrupa genelinde sahnelendi.
2009 senesinde, Amerikalı tarihçi ve tiyatro yazarı Howard Zinn tarafından 1999 yılında yazılan 'Marx in Soho' adlı tek kişilik tiyatro oyununu güncelleyerek "Marx'ın Dönüşü" adıyla sahneledi.

Sanat yaşamı, Ayşe Yüksel tarafından "Güneşin Sofrasında - Genco Erkal’ın Dostlar Tiyatrosu Serüveni" (2020) adıyla kitaplaştırılmıştır.

86 yaşında hayatını kaybetti

Uzun yıllar sayısız rolde izlediğimiz, Türk tiyatrosunun unutulmaz isimleri arasına adını altın harflerle yazdıran usta sanatçı Genco Erkal, 86 yaşında yaşamını yitirdi. Erkal'ın sosyal medya hesabından sabaha karşı Nazım Hikmet'in 'Hoşça kalın dostlarım' şiirinin dizeleri paylaşıldı:

"Hoşça kalın dostlarım benim, hoşça kalın!
Sizi canımda, canımın içinde
Kavgamı kafamda götürüyorum.
Hoşça kalın dostlarım benim
Hoşça kalın…

Resimlerdeki kuşlar gibi
Dizilip üstüne kumsalın,
Mendil sallamayın bana.
İstemez… Tek hecesiz elveda."

Erkal'ın cenazesi 2 Ağustos, saat 14:00'de Harbiye Muhsin Ertuğrul Tiyatrosu'nda düzenlenecek anma töreni ile uğurlanacak.